Een vrouwelijke narcist is even schadelijk als haar mannelijke tegenhanger.

Het is relatief eenvoudig om vrouwelijke narcisten en hun nog meedogenlozere verwanten, sociopaten, over het hoofd te zien. Omdat vrouwelijke narcisten zich bezighouden met dezelfde vorm van relationele agressie die vaak wordt toegeschreven aan tienermeisjes, blijven ze vaak onopgemerkt wanneer het gedrag van het ‘gemene meisje’ naar voren komt. Dit gedrag wordt vaak gezien als iets waar ze met de tijd wel uit zullen groeien.

Niettemin tonen onderzoeksresultaten aan dat adolescente meisjes die zich bezighouden met een hoog niveau van relationele agressie, ook een lager niveau van empathie en zorgzaamheid jegens anderen vertonen (Centifanti, et al., 2015). Dit geeft aan dat gedrag zoals roddelen, uitsluiting en het saboteren van relaties feitelijk frequenter voorkomt bij individuen met reeds bestaande narcistische en antisociale kenmerken.

Het dilemma ligt in het feit dat de kwaadaardige vrouwelijke narcist zelden evolueert en haar gevoel van principes, pathologisch rechtvaardigheidsgevoel, gebrek aan empathie en verlangen naar interpersoonlijke uitbuiting ontgroeit. In plaats daarvan past ze deze destructieve eigenschappen aan aan haar steeds veranderende omgeving. De kwaadaardige vrouwelijke narcist wordt gekenmerkt door meer dan alleen ijdelheid en egocentrisme; ze fungeert als een verborgen bullebak die haar medevriendinnen, relatiepartners en familieleden verstrikt in haar giftige web.

De vrouwelijke narcist (of sociopaat) vormt een even groot gevaar als haar mannelijke tegenhanger, maar wordt paradoxalerwijs vaak beschermd door gangbare stereotypen. Deze stereotypen omvatten het beeld van het ‘zachte jonge meisje’, de ‘moederlijke gevoelens’ en de ‘lieve oude grootmoeder’, terwijl ze ook worden geminimaliseerd door archetypen zoals het “kattenvrouwtje”. Hierdoor blijft haar destructieve karakter vaak onopgemerkt, aangezien niemand vermoedt dat een ogenschijnlijk zorgzame en liefdevolle oudere vrouw eigenlijk wraakzuchtig, wreed en meedogenloos kan zijn. Bovendien is het moeilijk voor te stellen dat moeders hun kinderen in de steek laten, verwaarlozen of mishandelen, wat bijdraagt aan het verhullen van de ware aard van deze vrouwelijke narcisten.

De situaties worden bijzonder zorgwekkend wanneer een dementerende narcistische moeder haar volwassen kinderen na jaren van chronisch misbruik uit hun jeugd naar zelfmoord drijft. Evenzo, wanneer de eens kattige beste vriendin van de middelbare school zich ontwikkelt tot een samenzweerderige medewerker in het bedrijfsleven die achterbakse tactieken gebruikt om haar collega’s te saboteren, wordt de complexiteit van narcistisch gedrag nog duidelijker. Ook kan de kwaadaardige narcistische vriendin haar harem van mannelijke bewonderaars gebruiken als instrument om haar partner te terroriseren. Deze voorbeelden illustreren de verstrekkende gevolgen van narcistisch gedrag in diverse relaties en contexten.

Vrouwelijke narcisten lijken niet te “groeien” uit hun agressieve gedrag in de kindertijd. Griezelig genoeg evolueren ze eerder naar nog effectievere vormen van agressief gedrag op volwassen leeftijd. Ze passen hun manipulatieve tactieken aan om hun egoïstische agenda’s te dienen en anderen uit te buiten, waardoor de complexiteit van hun gedrag en de diepgewortelde aard van hun narcisme naar voren komen.

Hoewel de algemene veronderstelling is dat 75% van de narcisten mannen zijn, kan deze perceptie worden beïnvloed door vooroordelen waarbij vrouwen eerder als borderline worden gecategoriseerd. Bovendien kan verwarring ontstaan door verschillende presentaties van bepaalde aandoeningen als gevolg van gendergerelateerde socialisatie (Sansone & Sansone, 2011). Uit de verhalen van slachtoffers wordt steeds duidelijker dat er eigenlijk een veel groter aantal vrouwelijke narcisten is dan vaak wordt aangenomen.

Vrouwelijke narcisten, vooral wanneer ze ook antisociale eigenschappen vertonen, zijn in staat net zoveel psychologische schade toe te brengen als hun mannelijke tegenhangers. Hier volgen enkele belangrijke kenmerken en gedragingen om op te letten als je vermoedt dat iemand een kwaadaardige narcist is, samen met enkele tips over hoe hiermee om te gaan…

Een van de meest opvallende kenmerken van de vrouwelijke narcist is mogelijk het genoegen en de vreugde die ze schept bij het neerhalen van anderen. De narcist geniet ervan om passief-agressieve opmerkingen te maken en kijkt met voldoening toe hoe het eens zelfverzekerde slachtoffer verbaasd, geschokt of beledigd reageert. Hierbij toont ze een gebrek aan empathie, vooral wanneer het gesprek zich verdiept in serieuzere emotionele zaken. Ze engageert zich in oppervlakkige reacties of wrede berispingen, waarmee ze de realiteit van haar slachtoffer probeert te ondermijnen.

De vrouwelijke narcist is meedogenloos in haar vermogen om eerst haar slachtoffers te idealiseren, hen dan te devalueren en zonder enige overweging weg te werpen. Doordat ze niet in staat is betrokken te zijn bij gezonde, emotioneel vervullende relaties, schept ze er genoegen in om zowel haar eigen relaties als die van anderen te saboteren, puur voor haar persoonlijk genot.

2. Een onverzadigbaar gevoel van competitiviteit, vanwege pathologische jaloezie en de noodzaak om het middelpunt van de aandacht te zijn

Het wordt algemeen aangenomen dat relationele agressie een veelvoorkomende vorm van pestgedrag is bij meisjes, die sociaal zijn gesocialiseerd om fysiek minder expressief te zijn in agressie dan jongens. De vrouwelijke narcist vertoont hierin geen uitzondering; integendeel, enkele van haar meest beledigende tactieken worden vaak toegepast in vrouwelijke vriendschappen. Binnen haar vriendengroep analyseert de narcist wie als een bedreiging wordt beschouwd en wie als een blinde volgeling kan dienen. Degenen die op enigerlei wijze een bedreiging vormen, of het nu gaat om succes, uiterlijk, persoonlijkheid, middelen, status, wenselijkheid of een combinatie daarvan, worden geëlimineerd. Aan de andere kant worden de gehoorzamen behouden tot het moment waarop ze niet langer nuttig zijn. Individuen die als bedreigend worden beschouwd, worden aanvankelijk op een voetstuk geplaatst om de schijn hoog te houden, maar worden later opzettelijk gedoemd te falen en uiteindelijk afgestoten. De bewondering door de vrouwelijke narcist verschuift al snel naar minachting, jaloezie en woede.

3. Ze heeft een obsessie met haar uiterlijk en een hoog niveau van materialisme en oppervlakkigheid.

Dit manifesteert zich mogelijk ook als een hooghartig gevoel van intellectuele superioriteit, vooral als de betreffende narcist meer gefocust is op haar cognitieve vermogens (cerebraal) dan op haar fysieke verschijning.

In overeenstemming met wat Christine Hammond, LMHC (2015), opmerkt in haar artikel The Difference Between Male and Female Narcissists, neemt de vrouwelijke narcist deel aan strijd met andere vrouwen om dominantie te verwerven. In tegenstelling tot mannelijke narcisten, die hun charmes in combinatie met hun uiterlijk inzetten om doelen te bereiken, gebruiken vrouwen deze kenmerken om superioriteit te verkrijgen.

Vrouwelijke narcisten passen vaak goed in het stereotype van de ‘Femme Fatale’. Velen van hen zijn conventioneel aantrekkelijk en maken, vergelijkbaar met mannelijke somatische narcisten, gebruik van hun seksualiteit in hun voordeel. Het feit dat vrouwen in onze samenleving ook gesocialiseerd zijn om zichzelf te objectiveren, draagt bij aan de manier waarop vrouwelijke narcisten deze sociale norm benutten door alle fysieke middelen die ze hebben te gebruiken om hun kracht te laten gelden.

Hammond (2015) benadrukt eveneens dat terwijl mannen meer kans hebben om geld te vergaren, vrouwelijke narcisten de neiging hebben om het buitensporig uit te geven. Dit gedrag kan leiden tot een zeer materialistische vrouwelijke narcist die zichzelf graag tooit met de beste designerkleding, zich overgeeft aan luxe ten koste van haar geliefden of zichzelf toestaat overdreven te worden verwend door een welgestelde partner. Bovendien kunnen vrouwelijke narcisten hun eigen welvaart vergaren en deze gebruiken als een indicatie van hun superioriteit.

Voor de meer cerebrale narcist zou de vrouw in kwestie haar verzameling van referenties, opleidingen en prestaties kunnen aanwenden om anderen te domineren en te terroriseren.

Een vrouwelijke narcist met als baan professor, kan systematisch haar studenten blootstellen aan hyperkritiek, pesten en wrede opmerkingen onder het mom van ‘constructieve kritiek’. Vaak richt ze zich op haar meest getalenteerde en briljante vrouwelijke studenten in de klas. Dit gedrag komt voort uit het feit dat, ondanks haar eigen expertise en machtspositie, ze nog steeds bedreigd wordt door elke andere vrouw wiens intellect het hare zou kunnen overtreffen.

4. De vrouwelijke narcist vertoont eveneens minachting voor de grenzen binnen intieme relaties, inclusief die van haarzelf.

In lijn met typisch narcistisch gedrag, ongeacht het geslacht, heeft de vrouwelijke narcist waarschijnlijk een schare bewonderaars. Dit omvat ex-partners die nooit lijken te verdwijnen, bewonderaars die altijd op de achtergrond lijken te vertoeven, en complete onbekenden die ze in haar web vastlegt om jaloezie op te roepen bij haar wederhelft. Ze creëert vaak liefdesdriehoeken met haar partner en andere mannen (of vrouwen, afhankelijk van haar seksuele geaardheid). De vrouwelijke narcist geniet van mannelijke aandacht en pocht erover het object van verlangen te zijn. Ze engageert zich in emotionele en/of fysieke ontrouw, meestal zonder spijt en met veel gaslighting en misleiding gericht tegen haar partner, die vaak in beslag wordt genomen en haar blijft verwennen, zich niet bewust van de ware aard van haar gedrag.

De vrouwelijke narcist overschrijdt ook de grenzen van haar vrouwelijke vriendschappen door te proberen “een zet te doen” bij de partners van haar vrienden. Ze raakt teleurgesteld en jaloers wanneer haar “verleiding” niet aanslaat of wanneer haar vrienden meer aandacht van hun partners krijgen dan zij. Voor een buitenstaander kan het verraad van een vrouwelijke narcist ongelooflijk pijnlijk en traumatiserend zijn, maar voor het oplettende oog is het een duidelijk teken van hoever het pathologische gevoel van recht van de narcist gaat.

Als je te maken hebt met een kwaadaardige vrouwelijke narcist in een vriendschap, relatie, of in een formele of professionele omgeving, wees dan op je hoede. Vergeet niet dat ze elk moment kan ‘omkeren’, dus laat je niet misleiden door te denken dat je ooit de uitzondering op hun interpersoonlijke uitbuiting zult zijn. Als je te maken hebt met een narcist in een professionele omgeving, beperk het contact tot e-mails of kleine praatjes die gemakkelijk kunnen worden gedocumenteerd. Geef geen persoonlijke informatie in de vroege stadia van een ontluikende relatie, omdat deze later tegen je kan worden gebruikt.

Als een vrouwelijke narcist al je tijd met je wil doorbrengen en je onder druk zet om constant samen te zijn, minimaliseer dan je communicatie en vertraag de dingen. Volgens levenscoach Wendy Powell (2015) kan dit een uitstekende manier zijn om narcisten te ontmoedigen om met jou te daten. Bovendien kan het helpen om haar ‘ware zelf’ sneller te onthullen, of het nu gaat om een relatie of een vriendschap.

De reactie van een vrouwelijke narcist op je grenzen zal je alles vertellen wat je moet weten. De meeste narcisten kunnen er niet tegen om genegeerd te worden; ze voelen een pathologisch recht op je voortdurende aandacht, dus zullen ze doorgaan met het maken van inspanningen totdat ze het krijgen of proberen te saboteren als ze falen.

Als je merkt dat een vriendin van jou geneigd is geruchten te verspreiden of zich met kwaadaardige roddels bezighoudt, probeer dan de interactie kort te houden en excuseer jezelf. Onthoud dat de giftige persoon zal proberen anderen ervan te overtuigen dat jij degene bent die slecht over hen praat, dus alles wat je zegt kan en zal tegen je worden gebruikt.

Blijf kalm wanneer een vrouwelijke narcist je probeert te provoceren. Jouw onverschilligheid en moed in het aangezicht van hun bedreigingen of beledigingen zijn in feite je grootste ‘gereedschap’ tegen hun tactieken. Het maakt ze onrustig wanneer een doelwit niet zo gemakkelijk rammelt, want dat betekent dat er iets krachtigers is met hun slachtoffer dan ze hadden verwacht.

Als je wordt besmeurd door een vrouwelijke narcist, vertel dan rustig de feiten van de situatie aan je vrienden en let op wie er voor je opkomt en wie gelooft in de vrouwelijke narcist. Het is vaak verhelderend om te zien wie je echte vrienden zijn en wie mogelijk beïnvloed worden door de manipulatieve tactieken van de narcist.

Vergeet niet dat in de aanwezigheid van een overtuigende narcist of sociopaat er altijd een paar mensen zullen zijn die voor de gek gehouden worden. Verspil je energie niet aan proberen ze te overtuigen; als ze zo gemakkelijk voor de gek worden gehouden door de beweringen van iemand anders in plaats van je staat van dienst, loyaliteit en ondersteuning verdienen ze je vriendschap niet.

Je zult merken dat ze uiteindelijk de waarheid voor zichzelf zullen ontdekken – en zelfs als ze het gedrag van de narcist blijven toelaten, trekken ze nog steeds het korte einde omdat ze de nepvriend hebben gekozen die ze op elk gewenst moment kan misbruiken.

Maak je los van de harem van de vrouwelijke narcist en blijf bij de mensen die jou steunen en verdedigen. Laat je niet in de war sturen door vleierij of charme in een vroeg stadium van een interactie – als het echt is, wordt het gegeven als positieve feedback gedurende je vriendschap of relatie en zul je niet blind worden voor een plotselinge persoonlijkheidsverandering.

Bedenk dat de grootste angsten van een narcist blootstelling is en een slachtoffer dat ze niet kunnen beheersen. Zolang je goed geaard bent in je eigen zelfbevestiging, kan geen enkele narcist – mannelijk of vrouwelijk – de dreiging gebruiken om je reputatie of vriendschappen van je te verzwakken, omdat ze weten dat je verlies van dergelijke ontrouwe vrienden zult zien als een gegeven. Ze weten ook dat ze diep van binnen, terwijl zij hun hele leven zullen proberen om hun valse imago te beschermen, je eigen integriteit voor zichzelf zal blijven spreken.

Referenties:

Published by Shahida Arabi on Thoughtscatalog and Psych Central as The Female Malignant Narcissist Is Just As Dangerous As Her Male Counterpart.

Translated to the dutch language by Thijs Eilander, november 2018

Bressert, S. (2016). Antisocial Personality Disorder Symptoms. Psych Central. Retrieved on May 18, 2017.

Centifanti, L. C. M., Fanti, K. A., Thomson, N. D., Demetriou, V., & Anastassiou-Hadjicharalambous, X. (2015). Types of Relational Aggression in Girls Are Differentiated by Callous-Unemotional Traits, Peers and Parental Overcontrol. Behavioral Sciences, 5(4), 518–536. http://doi.org/10.3390/bs5040518

De Canonville, C. L. (2014, November 10). The typical narcissistic woman as friend. Retrieved July 24, 2017.

Hammond, C. (2015, July 2). The difference between male and female narcissists. Retrieved July 24, 2017.

Lancer, D. (2016, November 10). Are you dealing with a sociopath or a narcissist? Retrieved July 24, 2017.

Powell, W. (2015, February 3). 10 ways to discourage narcissists from dating you. Retrieved July 24, 2017.

Sansone, R. A., & Sansone, L. A. (2011). Gender Patterns in Borderline Personality Disorder. Innovations in Clinical Neuroscience, 8(5), 16–20.